Blogia
COLINETA. Gastronomía e literatura.

LEMBRANZAS

O BARRUZO DE BUDIÁN

El era un verdadeiro filósofo. Claro que se trataba dun filósofo de aldea, sen estudos e seguramente sen coller na man máis libro que o librito de Bambú, o papel para liar os pitillos. Inda que ben pensado, tamén é posible que nin sequera ese librito pasara polas súas mans, que non lembro telo visto xamais co charuto na boca, polo que ata é posible que non fumara.

En calquera caso, el era un verdadeiro filósofo. Un deses filósofos de aldea capaces de atopar unha resposta lóxica e coherente ás meirandes dúbidas do ser humano. Era tamén capaz de poñer derriba da mesa grandes problemas, que deixaban pensativos aos seus compañeiros de andadas. “E logo, ¿barruza ou chove?” preguntoume nunha ocasión, sen poder eu darlle resposta certa, que me atopaba no interior dun local dende o que non podía apreciar a situación climatolóxica no exterior.

Unha das súas dúbidas fundamentais, que ninguén foi capaz de responder, polo menos que eu saiba, era a seguinte: “¿Quen foi antes, o millo ou o corvo”. Tampouco deu el nunca sinais de coñecer a resposta a tal problema, e de coñecela levou con el o segredo á cova.

Ademais de filósofo cargado de razón, era un experto catador. Descoñezo se algunha vez matou unha perdiz, unha lebre ou un coello, pero tampouco ten eso ningunha importancia, xa que aquí estamos a falar de cata e non de caza.

El cataba canto viño se lle poñía a tiro, e con tanta cata acababa sempre bébedo, inda que sempre sospeitei que ese era o seu estado natural. E claro, nos últimos tempos da ditadura, os borrachuzas sempre acababan metidos en problemas coa Garda Civil, á que el non demostraba moito respecto.

Vivía e bebía de tratar en cochos, que compraba e vendía polas feiras. Así que cando estaba bébedo e algún chistoso quería facer festa á súa conta, sempre lle dicían “Xusto, aí ven a parella”. Imperturbable, respondía “se é boa, cómproa”. Ata que chegou o momento en que deixou de tratar en cochos para dedicarse máis intensamente á cata. Entón, cando lle citaban a parella respondía “agora xa non trato”.

El foi un verdadeiro filósofo. De cando en vez chámolle a miña mai Mariceli, como el facía cando quería convencela de que lle puxera outro chato de viño. Miña mai sorrí. Era o Barruzo de Budián, un pequeno gran home. Un filósofo.

TÍVOCHE BEN, POR ZORRA

Historias de Gomerso, muiñeiro en Tras dos Ríos

- Tira para dentro. Non quero a ninguén na porta, que non deixas entrar a luz.- Aquela invitación a penetrar no mundo privado do muiñeiro, un muiñeiro que tiña sona de gardar con cara de poucos amigos a súa intimidade malia ser un home comunicativo e aberto en público, aquela invitación imprevista permitíame agardar calquera cousa do home.

O muiñeiro era home de dúas caras. O normal en el era amosarse afable e falangueiro, tanto cos que levaban o trigo a moer coma cos rapaces da zona que, sabedores do seu bo humor, pasabamos polo muíño sempre que podíamos para escoitar algún conto ou dar un paseo acabalo do burro que transportaba a fariña, cousa que unicamente sucedía cando o muiñeiro estaba de moi bo humor e con pouco traballo. Nesto dos burros tiña o home o costume de poñerlles sempre o nome dun cantante popular do seu gusto, xeralmente Manolo, así que un dos seus burros máis recordados foi chamado Manolo Escobar.

Outras veces, sen que poida eu explicar porque, o muiñeiro estaba de tan mal xenio que os rapaces dabamos un rodeo para non pasar por diante do muíño cando íamos bañarnos no Pozo das Moscas, que estaba río arriba do muíño. Neses casos eran os clientes, e máis aínda os veciños, os que pagaban o mal xenio do individuo.

Pero aquel día semellaba estar de bo xenio. “Tira para dentro. Non quero a ninguén na porta, que non deixas entrar a luz”, dixo, e eu pasei ao interior do muíño, onde poucas veces deixaba entrar aos nenos.

Aínda non acabara de entrar e o muiñeiro xa comezara a contar unha das súas historias, na que os protagonistas sempre eran coñecidos, ademais do propio muiñeiro, arredor do que sempre xiraban os contos.

A min gustábame especialmente cando contaba aquel tempo imaxinario en que aseguraba ter traballado nun circo.

“No circo eu traballei de domador de panteras; ben, máis ben eu era domador-paiaso, iso si, o meu era o mellor número do circo e a xente ía sobre todo para verme a min.

Cando a gaiola estaba montada na pista e a pantera dentro, saía eu, vestido cunha chaqueta, comendo un anaco de pan con queixo e con cara de despistado, como quen non se entera da cousa, entraba na gaiola. A pantera aquela estaba morta de fame, que unicamente comía despois do espectáculo para que o meu número saíra como debía, así que en canto me vía entrar botaba a andar cara a min para comerme. Eu reaccionaba de inmediato e tiráballe o pan que me quedaba, e a pantera collíao no ar e papábao dun bocado, seguindo camiño cara onde eu estaba. Entón tiráballe o queixo e doutro bocado acababa con el, achegándoseme cada vez máis. Eu facía que me asustaba (claro que non tiña ningún medo, que xa sabía como ía acabar o conto, pero debía de facerme o asustado para darlle emoción ao número e que a xente pensara que estaba en verdadeiro perigo de morte). E cando a pantera abría a boca para paparme, eu sacaba a chaqueta, envolvía nela o brazo dereito, metíallo pola boca, collía a punta do rabo, tiraba forte viraba a pantera, co de dentro para fóra. A xente non paraba de aplaudir nun bo cacho”.

Esta historia da pantera sempre que pareceu un guión de película de suspense, polo que me gustaba moito escoitala da propia voz do muiñeiro, que adornaba o conto con todo tipo de xesticulacións.

Pero ese día a cousa era diferente. “Agora que estamos solo vouche contar unha historia que é toda certa, dende o comezo ata o final” asegurou, co mesmo xesto serio que poñía cando contaba das súas andadas no circo.

“Cando era novo sempre me gustou túa mai, pero ela non me facía ningún caso, porque andaba colada por teu pai, que entón era o seu mozo. Pero un día tiven a miña oportunidade.

Foi un domingo pola tarde no salón de Tanín. Túa mai estaba bailando con teu pai e eu andaba por alí aguantando a envexa, cando vin que ao acabar unha peza el saía para ir mexar. Cando empezou a música da seguinte peza fun directo cara túa mai, collina pola cintura e empecei a bailar con ela, que tentou zafarse de min sen poder xa que a tiña ben agarrada. Co tira e dálle eu animeime máis da conta e as maus fóronseme da súa cintura cara o sul, momento no que túa mai me deu unha hostia que resoou en todo o salón de baile.

A xente volveu inmediatamente a vista cara nosoutros, momento no que soltei a túa mai e, con voz suficiente para que todos escoitaran, dixen: “tívoche ben, por zorra”.

A REIXA

O pub A Reixa, en Santiago, está a cumprir dez anos. Isto significa que a taberna do mesmo nome, que anteriormente ocupaba o mesmo local, pechou as súas portas hai xa máis dunha década. ¡Como cambian os tempos, Venancio! cantou a miña admirada Vieja Trova Santiaguera.

A min gustábame ir tomar unhas cuncas á Reixa. Era unha tasca das de sempre, abondo cutre, con barra de madeira destartalada, grandes mesas cubertas dun ule amarelado polos moitos anos que levaba alí, e no fondo do local unhas barricas que había moitos anos que perderan a súa función orixinal, quedando relegadas a mero elemento decorativo para algúns e a un trasto inservible e molesto para os propietarios do negocio, que se non prescindían delas era porque custaba máis sacalas do local que o beneficio que ía reportar a súa ausencia.

Na Reixa non había necesidade de máis sitio, sobraba case todo o que había. Non sei se a miña memoria e o paso do tempo están a xogarme unha mala pasada, pero non lembro ter atopado alí ningún cliente alleo ao meu propio grupo.

Rexentaba a Reixa un matrimonio de certa idade, que pecharon a taberna coa chegada da xubilación. El, sempre detrás da barra, tiña no rostro as cores de quen seguramente nun tempo xamais rexeitou a convidada dun cliente, por moitos que foran os clientes que quixeran convidar. Cando eu coñecín a taberna xa non aceptaba invitacións, que tiña o viño prohibido por prescrición facultativa. Unha mostra máis da degradación do local, ao que aquel home pertencía por dereito propio.

Lánguido e como farto da vida que levaba, o home era exactamente todo o contrario da súa muller. La demostraba un afán excesivo por controlalo todo, incluído o seu marido, dende a mesa cuberta de ule amarelento que ocupaba no medio da taberna. Lémbroa sempre calcetando, soa ou en compaña dalgunha parenta, amiga ou veciña, coa que compartía as longas horas de taberna.

Certo día calcetaba unha bufanda co Compostela, cando o equipo de Santiago triunfaba na primeira división. Díxonos que era para o se neto, que en San Lázaro ía abondo frío. Tamén dixo que se elle levabamos a la calcetaría outras tres bufandas para os que aquel día fomos tomar as cuncas. De terlla levado hoxe gardaría un recordo tanxible da Reixa, a taberna emprazada Tras Salomé, en Santiago de Compostela, hai máis dunha década.

CHEGOU TEOLINDO

Xa deixou atrás A Laxe e A Lavandeira, onde atendeu coas súas mellores mañas ás mulleres que saen á estrada ás súas insistentes chamadas. Dúas ou tres veces por semana a furgoneta congrega ao seu redor o mellor de cada casa que, ao tempo que merca o peixe para a comida non perde o tempo para murmurar sobre as veciñas ausentes. Son as cousas das aldeas e as vilas pequenas onde o latricar sobre os demais é un costume social dificilmente de eliminar, por moito que sempre as persoas máis murmuradoras son aquelas que máis merda levan ás costas.

Pero non encaixa ben aquí o xénero escatolóxico, posto que estamos a falar de peixe fresco para a comida.

Coa furgoneta cargada do peixe mercado esa mesma mañá na rula de Burela, a vella furgoneta avanza cara o centro da vila, a Praza, así, a secas, sen apelido. Que por moito que sexa a única praza que hai na vila, non leva o epíteto de Maior, e ata se ve na obriga de compartir o seu espazo co Cantón, que se sitúa ao outro lado da estrada. A estrada pola que xa vai a furgoneta, vella, inconfundible, e que hoxe non reuniría seguramente ningún dos requisitos sanitarios precisos para transportar alimentos frescos tan delicados coma o peixe.

O vehículo avanza paseniñamente cara o seu destino. Noutro tempo, ao chegar ao punto final e tras parar o motor, o chofer do mesmo habería baixarse para facer soar con forza a caracola que anuncia ás amas de casa a chegada do peixe fresco.

Pero el é un revolucionario, un adiantado ao seu tempo, así que polo solitario altofalante emprazado no máis alto da furgoneta lanza o seu pregón mentres baixa a costa: “Hai chicharro, hai sardiña, hai congro, hai fanecas. ¡ALA AO PEIXE GORDO!.

Chegou Teolindo.

¡QUE COMES DO TEU!

Inda sen sabelo, eles tiñan montada unha sociedade gastronómica cando en Galicia practicamente ninguén escoitara falar de tal cousa. Dende logo os nosos protagonistas non sabía nada de tales sociedades.

¡Come, que comes do teu! houbera sido o lema de tal sociedade, de existir conscientemente. E de feito tal lema era empregado con frecuencia, xa que a tal sociedade baseábase principalmente no engano entre os seus membros, engano coñecido, recoñecido e aceptado por todos os compoñentes do grupo, que se afanaban buscando dar cada día un paso máis creativo.

Andrés, un dos integrantes do grupo, levaba uns días tentando roubarlle unha xerra de viño ao xastre, que acababa de abillar unha barrica nova, pero que as sabía todas e non era doado de enganar. O fillo do xastre era outro dos integrantes da pandilla.

Coñecedores do interese de Andrés polo viño novo do xastre, o fillo deste, Tito, e Ovidio, outro da pandilla, amañaron o engano. Conseguiron unha xerra do desexado viño e sempre aseguraron que fora xentileza do seu propietario, pero tamén cabe no posible que fora roubado sen máis consideración.

Así que xa está o viño no Biscuter, taberna-ultramarinos da praza da vila. De seguido, Tito e Ovidio visitan o ultramarinos de Andrés onde, con bastante dificultade, convencen a Piruca, copropietaria do establecemento, de que lles dea unha lata de bonito que manda a pedir o seu home. Era unha desas latas que sempre chamamos dun quilo, por moito que non levara máis que oitocentos gramos de peixe e aceite.

O bonito foi para tamén ás mas de Victorina, propietaria do Biscuter e boa coñecedora das artimañas do grupo. Faltaba dar con Andrés e rematar o engano.

Como sempre, Andrés atopouse cos amigos á hora dos viños, non sei se antes da comida ou á noite.

- Andrés, conseguín que meu pai me dera unha xerra de viño e Ovidio puxo unha lata de bonito que tiña na casa, dixo Tito.
- Esta todo no Biscuter –continuou Ovidio-, vamos para aló. A ti tocarache pagar o pan e o servizo, dixo referíndose a Andrés.

E aí temos ao trío (ao mellor eran catro, que Pepete non perdía ocasión de xuntarse cos nosos amigos) comendo bonito con cebola e pan e bebendo o viño novo.

¡Come, que comes do teu! lle dicían a Andrés quen, divertido, aseguraba que aquel bonito era da mesma marca que vendía el no seu ultramarinos mentres matinaba como ía devolver o engano.